رابطه سبک‏های هویت و مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ ساله شهر تهران

مقدمه: پیشرفت تحصیلی به عنوان یک تکلیف مهم برای نوجوانان تحت تأثیر عوامل متعدد فردی و اجتماعی قرار دارد. بر اساس نتایج پژوهش های پیشین، سبک های هویت و مسئولیت پذیری به عنوان سازه های روانشناختی دو دسته از این عوامل هستند که در دوره نوجوانی تأثیر مهمی بر رفتار فرد می گذارند. منظور از سبک های هویت ترکیب مهارت ها، جهان بینی و همانندسازی های دوران کودکی است که به صورت یک کل منسجم و منحصربه فرد درمی آید که برای نوجوانان احساس تداوم گذشته و جهت گیری برای آینده را فراهم می کند. منظور از مسئولیت پذیری نیز تعهد و مسئولیتی است که فرد نسبت به خودش (عقاید، ارزش ها، وظایف شغلی و خانواده)، دیگران و اجتماع دارد. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سبک های هویت و مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی در نوجوانان دختر و پسر 15 تا 18 ساله شهر تهران است. روش: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش‏آموزان دختر و پسر شاغل به تحصیل در مقاطع تحصیلی اول، دوم و سوم دبیرستان های دولتی منطقه 3 شهر تهران در سال تحصیلی 88- 1387 در رشته های علوم ریاضی و فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی می باشند (مجموع 4676 نفر). روش نمونه گیری این پژوهش خوشه ای چندمرحله‏ای بوده و در نهایت از هر گروه پسر و دختر در هر پایه تحصیلی 100 نفر به تصادف انتخاب شدند (مجموع 600 نفر). ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارت بودند از پرسش نامه سبک‏ های هویت برزونوسکی ( isi-6g )، مقیاس مسئولیت‏پذیری در پرسش نامه روانی کالیفرنیا ( cpi-r ) و معدل درسی دانش‏آموزان. یافته ها: بر اساس یافته های این پژوهش در کل نمونه از چهار متغیر پیش بین یعنی سه خرده مقیاس سبک های هویت (اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم/ اجتنابی) و مسئولیت پذیری، فقط دو خرده مقیاس سبک هویت یعنی سبک اطلاعاتی و هنجاری و متغیر مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار داشته و خرده مقیاس دیگر سبک هویت یعنی سردرگم/ اجتنابی با پیشرفت تحصیلی رابطه نداشت. همچنین در گروه پسران هر سه این متغیر با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار داشتند اما در گروه دختران مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار نداشت. بحث: یافته های پژوهش نشان می دهد که بین سبک های هویتی و مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی نوجوانان دبیرستانی رابطه وجود دارد و رابطه بین سبک های هویتی و مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی تابع جنس است.